Lidun News-Presidente Repúblika Timor-Leste (PR) Tersa, 12/11/2024, iha ne’ebé masakre santa kruz 12 Novembru fanu mundu Internasional nia matan hodi hateke hetan Timor-Leste nia sofrementu iha tempu ne’eba.
Presidente da Repúblika José Ramos Horta, informa katak, ohin ita hamutuk iha ne’e, hodi selebra loron nasional joventude Timor-Leste, maibé la’os deit ita aprezenta foinsa’e sira nia forsa no sira nia kbiit, maibé selebra mós aniversariu ezistensia masakre santa kruz ba dala XXXIII, iha fatin sagradu ida ne’e.
“José Ramos Horta hatete, masakre santa kruz,12 Novembru sai hanesan fatin sagradu ida ne’ebé akontese timor-oan barak fakar ran hodi mate iha fatin ida ne’e, nune’e fanu mundu internasional hateke hetan Timor-Leste nia sofrementu sira iha tempu ne’eba, tanba masakre santa krus sai hanesan loron memoria hodi fó omenajem ba foinsa’e sira ne’ebé ho aten-brani hamriik hodi defende ita nia Liberdade ba ukun rasik-an, tanba loron 12 de Novembru tinan 1991, hanesan loron ida ne’ebé joven timor-aon sakrafika sira nia-an hodi monu iha fatin ida ne’e, maske balun mate iha fatin seluk to’o agora seidauk hetan”, Horta relata.
Nia hatutan, uluk ema barak hatete katak mehi ida ita sei la realiza, tanba mehi imposivel, maibé mehi ne’e realiza duni ho aktu referendu 30 de Agustu 1999, ne’ebé foin lalais ita selebra, maske ita nia rain enfrenta dezafiu barak hanesan rai barbarak iha mundu enfreta.
“Horta dehan, tanba ne’e ita tenke mehi jerasaun 19991, ne’ebé uluk fó sira nia-an hodi liverta ida ne’e, tanba uluk sira iha frente armada,maibé la’os deit frente armada, sira mós sai hanesan simbolu politika nasional, simbolu korajem, simbolu fé no simbolu esperansa ho luta sira nian hodi tuba rai metin iha frente armada, tanba ne’e ita jerasaun 1991, jerasaun renetil no jerasaun santa kruz imi mak jerasaun kontinuador hodi kontinua ba oin”, Horta deklara.
Entretantu Presidente em Ezersisiu Komite 12 de Novembru, Filipe Rodrigués Pereira, relata katak, loron ohin XXXIII anos pasadu idade de kristu ita hamutuk iha fatin ida ne’e hodi lembra hikas ba kotuk, tanba fatin ida ne’e uluk maluk barak mak mate no maluk balun hetan kapturadus iha fatin ida ne’e,
“Filipe dehan, tanba konsekuensia husi masakre ne’e tomak mak resulta sobrevivente lubuk ida tenke ba dadur, desteradus, kanek, moras mental no balun lakon sira nia ruin to’o ohin loron ita buka seidauk hetan, ida ne’e konsekuensia funu nian, tanba funu joventude rezistensia nian hanesan joven sira iha sidade nian ne’ebé mak sai okjijenia hodi ajuda funu tomak enjeral iha forsa armadas nomós frente klandestina iha tempu ne’eba, tanba funu rezistensia juvinil iha sidade hahú kedas iha Amu Papa João Paulo II, nia vizita iha Timor-Leste, iha tempu ne’eba hodi mosu manifestasaun iha sidade laran durante loron tolu ne’ebé viva tun viva sae iha sidade Dili, depois de Amu Papa vizita lori ita hotu hanesan ondas bo’ot ida iha loron 28 de Outobru Sebastião nia mate ho nia kolega sira hetan kapturadu iha Motael, husi ida ne’e hodi ita to’o iha fatin ida ne’e no ikus hasoru sofrementu ne’ebé mak ohin ita komemora”, Filipe konta.
Nia hatutan, hanesan joven rezistensia hakarak fó hanoin ba ita hotu katak, iha tempu ne’eba laiha ema ida mak hakarak tuir loos deit, maibé ita ho konsiensia tomak halibur iha fatin ida ne’e ho mudansa politika ne’ebé komandu da luta halo unidade nasional no ikus mai Udt nia oan, Fretelin no Apudete sai masakradu iha fatin ida ne’e.
“Ha’u hakarak hatete katak, talvez ita nia natureza Timor nian tenke dudu ita atu akomoda prinsipiu partidus istóriku sira hotu atu lori solusaun ba ita nia funu, tanba iha momentu ne’eba ema barak halai sai ba ailaran iha tinan 1978 to’o 1979 hodi tun fila fali mai dili hodi rende, husik fatin hotu-hotu hodi lao tuir doutrina Fretellin nian katak mate ka moris ukun rasik-an, nune’e mós lakoi halo dialogu ho inimigu kontra ho forsa apropria no ikus mai ho komandu da luta nia estratejia halo mudansa ba funu nian no ohin ita hetan duni vitoria ba ukun rasik-an”, Presidente em Ezersisiu Komite 12 de Novembru, Filipe Rodrigués Pereira, hakotu.
Tuir observasaun jornalista Lafaek News, iha terenu nota katak, komemorasaun ezistensia masakre santa kruz ba dala XXXIII, hetan partisipasaun husi Presidente da Repúblika, Vice primeiru ministru asuntu sosiais no ministru desenvolvimentu habitasaun rural, Eis-Presidente da Repúblika Fransisco Guterres Lou-Olo, Tenete Jeneral Reformado, Lereanan Timur, Eis Primeiru ministru Dr. Maria Alkatiri, Xefe Estadu Maior Jeneral (FFDTL) Tanente Jeral Domingos Raul Falur (Rate laek), Veteranus, familia sobrevivente inklui membru governu.
Ekipa kobertura: Lidun news
